Telyn Brian Boru

Offeryn cerdd canoloesol sy'n cael ei arddangos yn yr ystafell hir yng Ngholeg y Drindod Dulyn yn Iwerddon yw telyn Brian Boru (a elwir hefyd yn "Delyn Coleg y Drindod" er fod arni arfbais O'Neill). Mae'n delyn Wyddelig gynnar neu cláirseach wedi'i llinynnu â gwifrau. Mae'n dyddio o'r 14eg neu'r 15g ac, ynghyd â thelyn y Frenhines Mari a thelyn Lamont, mae un o'r tair telyn Gaeleg hynaf sy'n bodoli.^[1] Defnyddiwyd y delyn fel model ar gyfer arfbais Iwerddon.

Mae'r delyn o ddyluniad bach â phen isel gyda phinnau pres ar gyfer 29 o linynau, a'r hwyaf tua 62 cm o hyd. Ychwanegwyd un pin bas ychwanegol ar ryw adeg pan oedd yn dal i gael ei chwarae. Yn 1961 arddangoswyd y delyn yn Llundain, a chafodd ei datgymalu a'i hailadeiladu gan yr Amgueddfa Brydeinig i'r siâp ehangach sydd ganddi heddiw, sef y ffurf ganoloesol y gellir ei chwarae. Roedd y dyluniadau herodrol a nodau masnach cynharach a fodelwyd arno wedi'u seilio ar ffurf deneuach a oedd yn ganlyniad i adferiad gwael yn y 1830au. Felly, mae ymwelwyr yn aml yn synnu pa mor eang yw'r delyn go iawn, o'i chymharu â'r delyn ar ddarnau arian Gwyddelig.

1. ↑ Joan Rimmer, "The Morphology of the Irish Harp", The Galpin Society Journal, vol. 17 (1964): 39-49